Prawa Poboru
Prawa poboru to prawo przysługujące akcjonariuszom spółki do zakupu akcji nowej emisji w momencie jak spółka decyduje się podnieś kapitał akcyjny. Osoby z prawem poboru mają pierwszeństwo zakupu przed osobami, które ich nie posiadają. Prawa poboru rozdzielane są wśród obecnych akcjonariuszy proporcjonalnie do już posiadanych akcji.
Celem praw poboru jest ochrona praw dotychczasowych akcjonariuszy i umożliwienie im utrzymania takiego samego procentowo udziału w spółce jak przed emisją nowych akcji.
Parametry Prawa Poboru
Spółkę decydując się na emisje nowych akcji z prawem poboru musi określić między innymi następujące parametry:
– dzień przyznania praw poboru oraz ostatni dzień ich notowań
– cenę zakupu akcji nowej emisji
– ilość akcji nowej emisji
– ilość prawa poboru, które uprawniają do zapisu na akcje nowej emisji
Teoretyczna cena praw poboru
Najczęściej cena nowej emisji ustalana jest poniżej obecnych cen notowanych na giełdzie. W innym przypadku inwestor nie miałby żadnej motywacji aby zapisać się akcje nowej emisji.
Inwestor posiadający akcje danej spółki dostaje prawa poboru automatycznie. Samo posiadanie praw poboru nie oznacza jeszcze, że inwestor zostanie właścicielem nowej emisji. Musi on jeszcze potwierdzić wolę zakupu akcji poprzez złożenie odpowiedniego zapisu oraz zapewnienie wystarczającej liczby środków na koncie. Jeżeli nie chce się zapisywać na nowe akcje. Powinien sprzedać PP na rynku
Aż do momentu ich wygaśnięcia prawa poboru notowane są na giełdzie w trybie praktycznie identycznym jak akcje. Ich cena więc podlega wahaniom, które mogą być dużo większe niż wahania samej akcji.
Im większa różnica pomiędzy ceną nowej emisji, a bieżącą wartością akcji tym większa wartość prawa poboru.
Na cenę prawa poboru ma też znaczenie ilość praw poboru potrzebnych do zapisu na 1 akcję nowej emisji. Im więcej praw poboru jest potrzebnych do zakupu tym mniejsza ich cena.
Teoretyczną cenę praw poboru można wyliczyć z następującego wzoru:
Spróbujmy cały ten mechanizm zrozumieć na przykładzie. Załóżmy, że spółka posiada 1 milion. akcji, które notowana są po 100 PLN za akcje. Spółka zdecydowała się wypuścić 100 tys. akcji nowej emisji po 90 PLN za akcje z prawem poboru.
Nowych akcji jest więc 10 razy mniej niż starych. Aby rozdzielić nowe akcje proporcjonalnie wśród akcjonariuszy to 10 praw poboru musi upoważniać do zakupu 1 akcji.
Teoretyczna cena Praw Poboru wynosi więc (100 – 90) / (10 +1) = 0,909.
Teoretyczna cena akcji po odcięciu prawa poboru
Zmieni się także cena akcji notowanych na giełdzie. Nowa cena powinna być równa starej minus teoretyczna cena prawa poboru czyli 100 – 0,909 czyli w przybliżeniu 99,091. Zmiana obecnej ceny wynika z faktu, że nowe akcje są tańsze od starych, więc po przyznaniu praw poboru należałoby wyciągnąć średnią ważoną cenę dla nowych i starych akcji .
W powyższym przykładzie przed emisją spółka warta była 100 milionów PLN ( 1 milion. x 100). Nowa emisji ma przynieść spółce kapitał o wartości 90 x 100 000 czyli 9 milionów PLN. Po nowej emisji teoretyczna wartość spółki powinna być warta 109 milionów i składać się powinna z 1 100 000 akcji. Jeżeli wiec podzielimy 109 milionów przez 110 000 daje nam to dokładnie 99,091 za akcję.
Wartość prawa poboru po odcięciu
W momencie jak prawa poboru zostaną przyznane i rozpoczną się ich notowania na giełdzie ich cena podlega znaczącym wahaniom. Prawa poboru można wtedy porównać do opcji kupna. Kupując prawo poboru gwarantujemy sobie cenę po której będziemy mogli kupić akcje danej spółki w określonym dniu. Jest to wiec dokładnie definicja opcji kupna. Różnica jest jednak taka, że jak już kupimy prawa poboru i nie sprzedamy ich przed ostatnim dniem notowań to będziemy musieli kupić fizyczne akcje. Nie ma możliwości rozliczenia praw poboru tak jak opcji poprzez różnicę kursową.
Na cenę już notowanych praw poboru ma więc znaczenie cena rynkowa akcji oraz cena po której możemy kupić akcje nowej emisji na podstawie praw poboru. Znaczenie ma też termin do kiedy prawa poboru są notowane i kiedy w rzeczywistości nabędziemy akcje. Im więcej jest czasu tym większa jest szansa, że kurs akcji jeszcze podrośnie.
Dlatego też przedział wahań cen praw poboru i zmienność ich cen jest dużo większa niż zmienność cen akcji. Inaczej też liczone są widełki statyczne i dynamiczne. Zakres dopuszczalnych zmian dla praw poboru jest dużo większy. Przykładowo dla akcji notowanych na GPW, których cena jest większa niż 0,3 PLN widełki statyczne wynoszą 10%. Dla praw poboru o cenie ponad 0,3 PLN wynoszą aż 100%.
Brak zapisu na akcje
Jeżeli już posiadamy akcje spółki, która zdecydowała się na nową emisję z wykorzystaniem praw poboru to najgorsze co możemy zrobić to nie zrobić nic. Prawa poboru albo powinniśmy sprzedać na rynku dopóki są handlowane, albo zapisać się nową emisję.
Zapis na nową emisję nie wydarzy się automatycznie. Musimy samodzielnie złożyć deklarację w naszym domu maklerskim i dodatkowo posiadać odpowiednią sumę pieniędzy potrzebną do przeprowadzenia takiej operacji.
Jeżeli nie chcemy zwiększać zaangażowania w daną spółkę to powinniśmy sprzedać prawa do poboru.
W przypadku braku sprzedaży praw poboru lub braku zakupu nowych akcji musimy się liczyć z tym, że posiadane przez nas akcje będę mniej warte niż przed nową emisją.
Niestety zawsze przy każdej emisji z wykorzystaniem praw poboru zdarzają się osoby, które nie wykonają żadnej z tych czynności.
Zapisy dodatkowe
Prawa poboru przyznawane są obecnym akcjonariuszom w takiej proporcji aby wszystkie akcje nowej emisji zostały objęte. Jeżeli jednak nie każdy właściciel praw poboru złoży zapis na zakup akcji w zapisie podstawowym to pozostałe prawa poboru można nabyć w zapisie dodatkowym.
W zapisie podstawowym możemy zakupić nie więcej niż ściśle określoną ilość akcji wynikającą z ilości posiadanych praw poboru. Natomiast w zapisie dodatkowym możemy złożyć zapis na dowolną ilość akcji. Musimy natomiast posiadać środki na koncie oraz w momencie przyznania praw poboru przynajmniej 1 akcję spółki.