Pracownicze Programy Emerytalne (PPE)

W sierpniu minie rok czasu odkąd rozpocząłem pracę w nowej firmie. I okres ten przyniesie dla mnie pewną zmianę jeżeli chodzi o warunki pracy. Uzyskam możliwość przystąpienia do Pracowniczego Programu Emerytalnego. Z tej okazji postanowiłem zgłębić temat PPE, poznać czym jest, jak funkcjonuje i czy na pewno warto do niego przystępować.

Obecnie ilość programów emerytalnych sprawia, że łatwo się w nich pogubić. Mamy PPK, IKE, IKZE. PPE jest kolejnym programem z trzeciego, czyli nieobowiązkowego filaru emerytalnego, który ma zapewnić nam godne życie na starość. Jak pisałem w jednym z poprzednich postów, zamierzam co roku wykorzystywać w całości limity IKE i IKZE.

Konta IKE I IKZE – Czym są i czy warto je posiadać

Czy potrzebuję w takim razie jeszcze PPE i czy zamierzam do niego przystąpić?

Zdecydowanie tak. PPE ma wiele przewag nad wcześniej wymienionymi. Tutaj w całości środki ze składki podstawowej za nas odprowadza pracodawca. Są to więc praktycznie pieniądze rozdawane za darmo. Jedyne co nas kosztują to podatek, który musimy od tych środków odprowadzić. Jeżeli jesteśmy w pierwszym progu podatkowym wpłata na PPE będzie nas kosztować 12%, a jeżeli w drugim to 32% sumy przekazanych środków. Składka dodatkowa, czyli ta którą my odprowadzamy, nie jest obowiązkowa.

W poniższym artykule postaram się rozłożyć PPE na czynniki pierwsze, aby każdy mógł się zastanowić czy PPE rzeczywiście zawsze się opłaca. Bądź co bądź są to pieniądze, które planujemy wydać dopiero po przejściu na emeryturę. Środki te z założenia będą reinwestowane, a do czasu gdy zaczniemy z nich korzystać wiele może się wydarzyć.

Zapraszam do lektury.

• Czym jest PPE
• Kto może przystąpić do PPE?
• Kilka PPE
• Forma prowadzenia PPE
• Składka podstawowa
• Składka dodatkowa
• Wystąpienie z PPE
• Wypłata środków z PPE
• Wypłata transferowa
• Wcześniejszy zwrot
• Wypłata Transferowa do IKE a następnie zwrot
• Podsumowanie

Czym jest PPE

Pracowniczy Program Emerytalny to nieobowiązkowa forma oszczędzania na emeryturę, w której pracodawca przelewa dodatkowe środki do wybranej przez firmę i pracowników instytucji finansowej, która następnie te środki inwestuje. Jest to tak zwana składka podstawowa.

Pracownik ma też dodatkowo możliwość, ale nie obowiązek, inwestowania większej kwoty ponad to co już przelał w jego imieniu pracodawca. Wtedy mówimy o składce dodatkowej.

Jeżeli tylko nie dokonamy zwrotu przed uzyskaniem uprawnień emerytalnych to środki te inwestowane są bez konieczności odprowadzania podatku od zysków kapitałowych. Jeżeli więc doczekamy do emerytury to ominiemy podatek Belki od całości wypracowanego zysku.

Każda firma, może zaproponować swoim pracownikom wyłącznie jedno PPE. Dlatego to w jakiej formie będzie prowadzone zależy od umowy zakładowej zawartej pomiędzy pracodawcą, a reprezentacją pracowników.

Firma może zaproponować PPE wszystkim pracownikom, którzy osiągnęli odpowiedni staż pracy. Minimalny okres zatrudnienia może wynosić pomiędzy 3 miesiące a 3 lata.  Reguluje to umowa zakładowa. Warunek jest jednak taki, że w momencie rejestracji programu co najmniej połowa pracowników musi być uprawniona aby z takiego programy skorzystać.

W przypadku firm, które liczą ponad 500 pracowników ten limit został obniżony do jednej trzeciej.

Utworzenie PPE w niektórych przypadkach zwalnia pracodawców z obowiązku zaoferowania pracownikom PPK. Warunek jest jednak taki, że co najmniej 3,5% wynagrodzenia musi być przelewane na rachunek PPE.

Jeżeli więc w Twojej firmie jest wdrożone PPE to jesteś w lepszej sytuacji niż jeżeli Twoja firma wdrożyłaby PPK. W przypadku PPK zarówno Ty jak i pracodawca musicie odprowadzać składki. W przypadku PPE tylko pracodawca jest zobligowany do dokonywania wpłat.

Kto może przystąpić do PPE?

Zgodnie z ustawą pracownik, musi być zatrudniony w firmie przynajmniej 3 miesiące. Umowa zakładowa jednak dokładnie reguluje czas ile dany pracownik musi spędzić w firmie przed uzyskaniem prawa do przystąpienia do PPE.  Okres ten może zostać wydłużony maksymalnie do 3 lat.

Istnieje też limit wiekowy. Do PPE nie może przystąpić pracownik, który skończył 70 lat.

Do PPE nie zapiszemy się także jeżeli już dokonaliśmy wypłaty po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Kilka PPE

W każdej firmie możemy być zapisani tylko do jednego PPE. W przypadku jednak gdy zatrudnieni jesteśmy w kilku firmach możemy gromadzić środki w kilku PPE jednocześnie, jeżeli tylko te firmy prowadzą PPE.

Jeżeli zakończyliśmy pracę w danym przedsiębiorstwie to nasze środki mogą dalej dla nas pracować. Nie mamy obowiązku ich transferować do innej instytucji finansowej, która prowadzi PPE dla nowego zakładu pracy.

Może więc wystąpić sytuacja, że jedna osoba będzie jednocześnie posiadać aktywa w kilku lub nawet w kilkunastu PPE. Nie ma ograniczeń jeżeli chodzi o liczbę programów, gdzie możemy posiadać środki.

Zmiana pracodawcy nie nakłada na nas też obowiązku dokonania zwrotu czy wypłaty transferowej. Nie występuje więc ryzyko, że zmieniając pracę będziemy musieli zapłacić podatek od zysków od całości zgromadzonych środków. Środki mogą dalej dla nas pracować do emerytury.

Wyjątkiem jest likwidacja programu PPE przez pracodawcę. Wtedy będziemy musieli podjąć decyzję czy dokonać zwrotu i zapłacić podatek czy może lepiej będzie przetransferować środki do innej instytucji. O tym czym jest zwrot i wypłata będę pisał jeszcze w dalszej części.

Forma prowadzenia PPE

Jedną z pierwszych decyzji, którą musi podjąć firma jest forma prowadzenia PPE. Obecnie występują następujące możliwości:

• w formie funduszu emerytalnego
• w formie funduszu inwestycyjnego
• w formie umowy grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym
• w formie zarządzania zagranicznego

Pracownik już nie ma takiego wyboru. Może jedynie zaakceptować wybór, który został podjęty dla całej firmy.

Jeżeli firma zdecyduje się na umowę ubezpieczenia grupowego to co najmniej 85% z naszej składki podstawowej musi iść na fundusz kapitałowy i co najmniej 1% na ochronę ubezpieczeniową. To jakie będą finalne proporcje zależy już od pracodawcy i umowy zakładowej. Składka dodatkowa może być przeznaczona wyłącznie na fundusz kapitałowy.

W przypadku wyboru Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych pracodawca może zawrzeć umowę z kilkoma funduszami o ile są one częścią tego samego TFI. W takiej sytuacji pracownik będzie miał wybór do którego funduszu chce przystąpić. Może przystąpić tez do kilku. W momencie składania deklaracji członkowskiej musi zdecydować jaka część jego składki i w jakiej proporcji powinna iść do którego funduszu.

Składka podstawowa

Występują dwa rodzaje składek w PPE. Podstawowa i dodatkowa. Składkę podstawową płaci pracodawca, a dodatkową możemy płacić sami jeżeli tylko chcemy to robić. Nie ma tutaj więc konstrukcji podobnej do PPK, gdzie i pracodawca i pracownik muszą wspólnie pokryć wysokość składek. Jeżeli nie chcesz to nie płacisz.

Maksymalna wysokość składki podstawowej wynosi 7% wysokości wynagrodzenia. Pracodawca może jednak ustalić maksymalny kwotowy poziom składki, który gotowy jest odprowadzać.

Istnieje tez możliwość, że składka zostanie ustalona w kwocie stałej identycznej dla wszystkich pracowników.

Niezależnie jednak jaka forma zostanie przyjęta to i tak kwota ta podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. W zależności od tego czy jesteśmy w pierwszym czy drugim progu podatkowym zapłacimy 12% lub 32% od przelanej składki.

Można więc powiedzieć, że występują pewne koszty posiadania PPE. Przystępując do Pracowniczego Programu Emerytalnego musimy się liczyć z tym, że co miesiąc na nasze konto będzie wpadać kwota niższa o wysokość odprowadzonego podatku z tytułu składki podstawowej.

Jeżeli w ciągu roku wpadamy w 2 próg podatkowy to wpadniemy w ten próg szybciej.

Składka podstawowa nie jest wliczana natomiast do wynagrodzenia stanowiącego podstawę ustalania obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne. Nie będzie więc odprowadzana już od wpłacanej kwoty składka na emeryturę.

Składka dodatkowa

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku składki dodatkowej. Ta jest wpłacana z naszych środków dopiero po opodatkowaniu już po odprowadzeniu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Innymi słowy jest pobierana z naszego wynagrodzenia netto. Konstrukcja składki dodatkowej jest podobna jak w przypadku IKE z tym, że to pracodawca za nas przelewa środki zamiast wypłacić je nam na konto.

Istnieje jednak ograniczenie maksymalnej kwoty, którą możemy przelać na składkę dodatkową. Wynosi ono 4,5-krotność przeciętnego prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia na dany rok określonego w ustawie budżetowej. Kwota ta nie może być jednak niższa niż kwota w latach ubiegłych. W roku 2023 limit wynosi 31 207,50 zł.

Dla IKE limit jest mniejszy i wynosi 3-krotnośc przeciętnego wynagrodzenia. W tym roku jest to 20 805 zł

Jeżeli wiec IKE to dla nas za mało, PPE daje nam dodatkową pulę środków, która pozwoli nam oszczędzać na emeryturę bez konieczności płacenia podatku od zysków.

Z punktu widzenia składki dodatkowej IKE i PPE jest podobnym produktem. Działają na podobnych zasadach. Jednak z PPE trochę trudniej wypłacić środki niż z IKE, ale o tym jeszcze napiszę w dalszej części. Porównanie to nie dotyczy składki podstawowej.

PPE ma też mniej opcji inwestycyjnych niż ma IKE. Nie możemy na przykład wybrać PPE w wersji konta maklerskiego, gdzie sami podejmujemy decyzje jak środki zainwestować. Nie ma tez opcji PPE obligacji czy PPE w formy lokat bankowych. Nasze środki w ramach PPE możemy wyłącznie przekazać innej instytucji w zarządzanie.

Wystąpienie z PPE

Jeżeli już uznasz, że obecność w PPE nie jest dla Ciebie korzystnym rozwiązaniem w każdej chwili możesz zrezygnować z uczestnictwa i złożyć u pracodawcy wypowiedzenie udziału w programie.

Zgromadzone przez Ciebie środki zostaną na koncie w PPE i dalej będą dla Ciebie pracować, ale nie będziesz już odkładać nowych składek.

W każdej chwili możesz tez zmienić zdanie i ponownie przystąpić do PPE na nowo. Pracodawca wtedy wznowi odprowadzanie składek na Twoje konto.

Wypłata środków z PPE

Aby wypłacić środki z PPE musisz osiągnąć 60 rok życia. Osoby, które wcześniej uzyskały prawa do emerytury wystarczy, że skończą 55 rok życia. Jeżeli spełnisz te warunki musisz złożyć wniosek o dokonanie wypłaty i środki w ciągu miesiąc powinny pojawić się na Twoim koncie.

Jeżeli tego nie zrobisz to zgromadzone aktywa będą dalej dla Ciebie „pracować”, a wypłata nastąpi automatycznie po 70 roku życia. Wyjątkiem są osoby, które dalej są zatrudnione w firmie. W takim wypadku wypłata nastąpi po ustaniu stosunku pracy.

Wypłaty można dokonać jednorazowo lub ratalnie. W przypadku ratalnej wypłaty sami określamy częstotliwość dokonywania wypłat. Może to być miesięcznie, kwartalnie lub rocznie z tym jednak zastrzeżeniem, że minimalna kwota wypłaty nie może być mniejsza niż 70% wysokości aktualnego najniższego wynagrodzenia za pracę.

Wypłata transferowa

Kolejną formą wypłaty środków jest wypłata transferowa. Ma ona miejsce wtedy gdy przenosimy środki z jednego PPE do PPE u nowego pracodawcy lub na konto IKE.

Nie ma możliwość dokonania wypłaty transferowej będąc zatrudnionym u danego pracodawcy. Jedynym wyjątkiem jest likwidacja programu.

Jeżeli jednak zakończyliśmy pracę w danej firmie i nie chcemy mieć pootwieranych zbyt wielu programów emerytalnych lub program emerytalny w nowej firmie jest ciekawszy to możemy zlecić bezpłatnie przeniesienie wszystkich środków oraz historii wpłat. Instytucja finansowa ustawowo nie może pobrać od nas środków za taką operację.

Co jest ważne, wraz ze środkami przechodzi też dokładna historia wpłat z podziałem na wpłat ze składki podstawowej oraz dodatkowej. Ma to o tyle znaczenie, że jeżeli kiedyś w przyszłości dokonywalibyśmy zwrotu to instytucja finansowa, która prowadzi nasze PPE lub IKE musi wiedzieć od jakiej kwoty należy pobrać podatek od zysków, a od jakiej pobrać składkę dla FUS-u. Opiszę to dokładniej w kolejnym podrozdziale

Wcześniejszy zwrot

Zgodnie z ustawą o PPE zwrot środków następuję wyłącznie w przypadku likwidacji przez pracodawcę programu PPE oraz niewskazania rachunku (instytucji) do dokonania wypłaty transferowej do nowego PPE lub IKE.

Innymi słowy w momencie likwidacji programu, niezależnie od tego czy pracujemy w danej firmie czy tez nie, jednak nie chcemy aby nasze środki trafiły do IKE lub do nowego PPE to nie robimy nic. Nie wskazujemy nowego miejsca przeniesienia środków. Podajemy jedynie numer rachunku bankowego do dokonania zwrotu.

Niestety wypłacane środki zostaną opodatkowane. Całość wypracowanego zysku zostanie obciążona 19% podatkiem od zysków kapitałowych i dodatkowo potrącone zostanie 30% od składki podstawowej, a następnie przekazane do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wynika to z faktu, że środki ze składki podstawowej były wcześniej zwolnione z tej składki.

Składka do FUS-u nie dotyczy składki dodatkowej jeżeli zdecydowaliśmy się taką odprowadzać. Z racji, że składka dodatkowa była odprowadzana już z wynagrodzenia netto to składki te pobrane zostały już wcześniej.

Spróbuję to rozpisać na przykładzie. Wyobraź sobie, że przez 10 lat Twój pracodawca przekazał w Twoim imieniu kwotę 100 000 PLN na konto w PPE. Dodatkowo zdecydowałeś się sam tez odkładać i dołożyłeś kolejne 100 000 PLN. Razem suma wpłat ze składki podstawowej i dodatkowej wyniosła 200 000 PLN.

Instytucja prowadząca PPE wypracowała zysk w wysokości kolejnych 100 000 PLN. Po 10 lat stan twojego konta PPE wynosi 300 000 PLN. 100 000 to składka podstawowa, 100 000 to składka dodatkowa, a 100 000 to zysk.

W firmie następuje likwidacja programu PPE. Od kwoty 100 000 zysku netto 19 000 pójdzie do Urzędu Skarbowego. Od kwoty 100 000 PLN składki podstawowej odprowadzone zostaje 30 000 do FUS-u. Składka dodatkowa wraca do nas w całości.

Łącznie na nasze konto wpłynie 251 000 PLN.

Ciekawe co by się stało jakby instytucja finansowa zarządzająca naszymi środkami źle nimi zarządzała i wycena aktywów spadłaby poniżej wielkości, którą należy odprowadzić do FUS-u? Czy trzeba byłoby dopłacać? Tego nie wiem, ale w wychodzę z założenia, że wtedy taki zwrot nie miałby sensu.

Zwrot w przypadku PPE wygląda więc zupełnie inaczej niż w przypadku IKE czy IKZE. Nie możemy tak po prostu poprosić o zwrot naszych środków i ewentualnie zapłacić zaległy podatek czy to w formie podatku od zysku czy przelewu do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa takiego wariantu nie przewiduje.

Wypłata Transferowa do IKE a następnie zwrot

To czego jednak ustawa nie zabrania to możliwość przetransferowania środków do IKE, a następnie dokonania zwrotu. Tak więc trochę na około, ale taka możliwość występuje.

Jeżeli wiec chcielibyśmy się dostać do naszych środków z PPE przed 60 rokiem życia musimy mieć lub specjalnie założyć w tym celu konto IKE. Następnie dokonujemy wypłaty transferowej. Jedna instytucja przekazuje informacje drugiej o historii wpłat, zysków i podziale na składki dodatkowe i podstawowe. Następnie zlecamy wykonanie zwrotu z IKE.

Tutaj jednak może się pojawić pewien problem. W teorii IKE przewiduje możliwość dokonywania częściowego zwrotu. Czyli w teorii można by wypłacić sobie tylko część środków, na przykład środki z PPE, nie likwidując przy tym konta z IKE.

W praktyce jednak, z moich informacji wynika, że instytucje finansowe w przypadku dokonania transferu z PPE nie bardzo chcą dokonywać częściowych zwrotów i jedyną opcją będzie dla nas całkowita likwidacje IKE, a co za tym idzie także i utrata historii naszych wpłat i obowiązek rozliczenia podatków od zysków z IKE od całej zgromadzonej tam kwoty.

Podsumowanie

To czy uznacie, że PPE jest dla Was dobrą czy złą opcją zależy od Was. Dla mnie zdecydowanie jest to atrakcyjna forma oszczędzana emeryturę. Przyjmuję optymistyczne założenie, że firma, która będzie zarządzać moim środkami przynajmniej wypracuje zysk na poziomie inflacji.

Od momentu rozpoczęcia wpłat w każdym miesiącu na moje konto bankowe będzie wpływać nieznacznie mniejsza kwota niż wpływałaby jakbym do PPE nie przystąpił. Różnicą będzie właśnie zapłacony podatek od zysków. Biorąc jednak pod uwagę, że duża większa kwota pójdzie do PPE to jestem w stanie zrezygnować z tych wpływów.

Oczywiście nie każde PPE jest sobie równe. Raczej ostrożnie podchodzę do produktów ubezpieczeniowych, więc bardzo dla mniej wygodnym rozwiązaniem jest fakt, że u mnie takiego PPE nie ma. Wybrana jest forma funduszy inwestycyjnych. Jeżeli wybrana byłaby umowa grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym to mój entuzjazm byłby trochę mniejszy, ale też bym przystąpił. Jednak to jest kwestia indywidualna. Dla wielu osób takie ubezpieczenie może być bardzo cennym produktem.

Jeżeli rozważasz zmianę pracodawcy i chciałbyś sprawdzić czy i jakie PPE u niego obowiązuje możesz to zrobić na stronie KNF-u. Wszystkie prowadzone programy podlegają nadzorowi Komisji.

Nie zamierzam korzystać ze składki dodatkowej. Wychodzę z założenia, że sam jestem w stanie wypracować lepsze w długim terminie stopy zwrotu. Jeżeli jednak sam nie zajmujesz się inwestycjami własnymi i wolisz to komuś zlecić to i składkę dodatkową warto rozważyć.

Za 20 lat zobaczę czy przystąpienie do PPE to była słuszna decyzja. Tyle jeszcze mi zostało do minimalnego wieku potrzebnego do wypłaty.